مشکلات نخاعی چیست ؟ علائم مشکلات نخاعی چیست ؟
دلایل عمده بروز مشکلات نخاعی
یکی از دلایل عمده بروز مشکلات نخاعی ، مربوط به حوادث و سوانحی است که برای فرد پیش می آید. تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع و یا حوادثی که در زمان انجام ورزش های حرفه ای اتفاق می افتد، از شایع ترین علل ضایعات نخاعی به شمار می رود.
مشکلات نخاعی در اثر ضربه ای که به ستون مهره ها وارد می شود، ایجاد شده و مانع حرکت فرد می شود. در مواردی این مشکل با محدودیت حرکتی همراه است و در مواردی می تواند باعث فلج شدن کامل یک اندام شود.
نخاع چه وظیفه ای در بدن بر عهده دارد؟
نخاع از قسمت زیر سر شروع می شود و تا بالای لگن ادامه پیدا می کند. نخاع و مغز سیستم عصبی انسان را تشکیل می دهند. عملکرد نخاع به این صورت است که پیام های عصبی را از قسمت های مختلف بدن دریافت و به مغز ارسال می کند و بالعکس پیام های مغز را به سایر اندام های بدن می رساند. هرگونه آسیب به نخاع باعث می شود تا در سیستم عصبی و حرکتی بدن اختلال ایجاد شود.
اینکه ضربه و یا آسیب با چه شدتی به نخاع وارد شود و نیز چه قسمتی از آن را تحت تاثیر قرار دهد، تعیین کننده میزان فعالیت های بدنی فرد است. هرچه ضربه شدید تر و در نقاط حساس این قسمت از بدن وارد شود، فرد محدودیت زیادی در انجام فعالیت های روزمره خود خواهد داشت و بهبودی نیز کمتر حاصل می شود.
انواع مشکلات نخاعی
همانطور که گفتیم میزان ضربه وارده و محل وارد شدن آن نقشی تعیین کننده در میزان حرکت اندام های فرد دارد. در این قسمت می خواهیم به انواع مشکلات نخاعی با توجه به این موضوع بپردازیم.
ضایعات نخاعی بر اساس اینکه شدت ضربه تا چه میزان باشد، به دوگروه تقسیم می شوند:
• ضایعه نخاعی کامل
• ضایعه نخاعی ناقص
منظور از ضایعه نخاعی کامل چیست؟
در این نوع ضایعه سیستم ارتباطی بین مغز و نخاع به صورت کامل قطع می شود. در نتیجه نخاع نمی تواند وظیفه کنترل حرکتی و ادراک حسی را انجام داده و در نتیجه سیستم بدن دچار اختلال می شود. این ضایعه در اثر آسیب و فشار جدی و شدید به سیستم نخاعی بدن ایجاد می شود. در این مورد هر دو طرف بیمار به یک اندازه تحت تاثیر قرار می گیرند.
ضایعه نخاعی ناقص چه مشکلاتی را برای بدن ایجاد می کند؟
در این نوع ضایعه نخاعی، شدت آسیب کمتر بوده و در نتیجه فرد به صورت کامل فلج نمی شود. ممکن است یک قسمت از بدن بیشتر از قسمت دیگر تکان بخورد و محدودیت کمتری داشته باشد. کنترل حسی و حرکتی تا حدود زیادی انجام شده و احتمال برگشت عملکرد نخاع به وضعیت قبل بیشتر و سریع تر است.
محل ضایعه چه تاثیری در ایجاد مشکلات نخاعی دارد؟
بسته به اینکه آسیب به نخاع در چه قسمتی وارد شده است، مسایل مختلفی را برای فرد ایجاد می کند. حال به بررسی تک تک این قسمت ها و پیامدهای آن می پردازیم:
- مشکلات نخاعی که در گردن ایجاد می شود
اگر آسیب به ناحیه گردن وارد شود، می تواند باعث ایجاد ضعف در اندام ها و یا فلج شدن کامل آن ها شود. این که تا چه اندازه فرد تحت تاثیر این آسیب قرار گیرد، بسته به شدت آسیب دارد.
- ضایعه نخاعی که در ناحیه کمر و سینه ایجاد می شود
این ضایعه می تواند در اندام های تحتانی تاثیر گذاشته و باعث ضعف و یا فلج شدن کامل آن ها شود. اگر آسیب جدی نباشد باعث مشکلات نخاعی ناقص شده و اگر آسیب جدی و با شدت بیشتری وارد شود، باعث مشکلات نخاعی کامل در اندام تحتانی می شود.
- ضایعه نخاعی در منطقه دم اسبی
این ضایعه در ناحیه تحتانی باعث ایجاد مشکلات حرکتی و حسی در فرد می شود. به این صورت که باعث فلج شدن دو پا، بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع و نیز از دست دادن حس در برابر درد و حرارت و … می شود.
مشکلات نخاعی چه عوارضی را به همراه دارند؟
با توجه به اینکه ضایعه نخاعی یکی از جدی ترین مشکلاتی است که برای هر فرد پیش می آید، بسته به شدت آسیب عوارضی را به همراه دارد که در این قسمت به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:
اختلالات حسی
به این صورت که فرد در ناحیه آسیب دیده هیچگونه حسی را درک نمی کند. احساساتی مانند درد، واکنش به گرما و یا سرما و … از جمله این موارد است.
اختلالات حرکتی
در صورتی که آسیب جدی باشد، فرد دچار بی حرکتی در ناحیه پاها و عدم جابجایی اندام تحتانی، عدم کنترل ادرار و مدفوع، فلج کامل و … می شود. در برخی موارد اگر آسیب به ناحیه کمر باشد، فرد می تواند قسمت های بالایی بدن را حرکت دهد، ولی اگر آسیب به گردن باشد، احتمال اینکه از ناحیه گردن نتواند هیچگونه حرکتی داشته باشد، زیاد است. البته در صورتی که آسیب کمتر باشد، با روش های درمانی و فیزیوتراپی می توان فرد را به زندگی معمولی بازگرداند.
اختلال در دستگاه تنفسی
در برخی موارد مشکلات نخاعی می توانند اختلالاتی را در سیستم تنفسی فرد ایجاد کنند. این در صورتی است که به ریه فرد نیز ضربه وارد شود.
اختلال در عملکرد جنسی
مشکلات نخاعی در سیستم جنسی فرد نیز اختلالاتی را ایجاد می کنند.
عدم تحرک و مسایلی که در پی دارد
به دلیل اینکه امکان جابجایی فرد در ضایعات نخاعی بسیار کمتر است، این مساله عوارضی را برای بیمار به همراه دارد:
زخم بستر و مشکلات عفونتی
هایپوتنشن وضعیتی در زمانی که فرد از وضعیت افقی به وضعیت عمودی تغیر حالت داده و دچار افت فشار خون شود.
بعد از ایجاد مشکلات نخاعی چه اقداماتی باید انجام داد؟
اقدامات بعد از ضایعات نخاعی تاثیر زیادی در ادامه فرآیند درمان دارند. این اقدامات عبارتند از:
ارزیابی وضعیت کلی بیمار
مرحله اول، ارزیابی وضعیت کلی و تشخیص میزان آسیب وارد شده است. ابتدا بررسی می شود که آیا سیستم تنفسی بیمار دچار مشکل شده است یا نه؟ سپس وضعیت بازوها و پاهای بیمار بررسی می شود که آیا امکان حرکت دادن دارند یا خیر؟
بیمار به هیچ عنوان نباید حرکت داده شود و باید در یقه گردنی و روی تخته ستون فقرات ثابت شود تا تصویر برداری صورت گیرد. با استفاده از اشعه ایکس مشخص می شود که چه شکستگی ها و یا ناهنجاری های استخوانی در بدن ایجاد شده است. برای اینکه وجود لخته خون در نخاع و دیسک های فتق و … مشخص شود باید از ام ار آی کمک گرفت.
بعد از اینکه وضعیت سیستم داخلی بیمار مشخص شد، درمان های مورد نیاز به فوریت انجام می شود. معمولا این بیماران در آی سی یو بستری می شوند تا از نظر فشار خون، تنفس مناسب و سیستم قلبی عروقی تحت نظر قرار گیرند.
عمل جراحی برای نقاط آسیب دیده
بسته به وضعیت بیمار و اینکه نخاع در چه وضعیتی قرار دارد، احتمال انجام عمل جراحی وجود دارد. معمولا زمانی که نخاع توسط لخته خون، دیسک فتق و یا ضایعه دیگر به حالت فشرده درآید، باید سریعا جراحی انجام شود تا از فشار وارده بر این ناحیه و آسیب بیشتر جلوگیری گردد. در نهایت تشخیص انجام عمل جراحی بر عهده پزشک متخصص است.
اقدامات بعد از انجام جراحی و ترخیص از مراکز درمانی
چه جراحی بر روی بیمار انجام شود یا خیر، پیگیری های بعد نقش بسیار مهمی در درمان مشکلات نخاعی دارد. باید مراقبت ها و اقداماتی مانند توان بخشی برای این بیماران در اولویت قرار گیرند تا حدود زیادی بهبودی حاصل شود. توان بخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و مراقبت های روحی و روانی از این بیماران است.
فیزیوتراپی یکی از مهم ترین مراحل درمان ضایعات نخاعی
در مواردی که ضایعات نخاعی ناقص ایجاد می شود، فیزیوتراپی می تواند تا حدود بسیار زیادی مشکل را برطرف نماید. در مورد ضایعات نخاعی کامل نیز این روش درمانی، محدودیت های فرد را کمتر کرده و تحمل وضعیت را راحت تر می نماید. انواع تمرین ها و آموزش ها عبارتند از:
تمریناتی که در مفاصل و اندام هایی که به صورت کاملا فلج شده باید انجام شود. این تمرینات می تواند به صورت فعال و غیر فعال انجام شود.
• تمریناتی که برای مفاصل غیر فلج انجام می گیرد.
• تمریناتی که برای جابجا کردن بدن و انتقال وزن داده می شود.
• استفاده از تحریک الکتریکی برای تقویت عضلات و مفاصل
• آموزش هایی که برای درمان بی اختیاری ادراری و مشکلات جنسی داده می شود.
پرستاری از سالمندانی که دچار مشکلات نخاعی شده اند؛
ضایعات نخاعی در همه افراد محدودیت های زیادی را به دنبال خواهد داشت. در مورد بیماران سالمندی که دچار این آسیب می شوند، وضعیت می تواند سخت تر باشد. وجود پرستار در منزل تا حدود زیادی به بهبود شرایط کمک خواهد کرد. محدودیت های حرکتی و حسی در این بیماران را با کمک پرستار می توان کمتر کرد. در روزهای اول که امکان حرکت بیمار وجود ندارد، تخصص و مهارت پرستار در کنترل شرایط بسیار سودمند است. انجام مراقبت های حمایتی مانند فیزیوتراپی در منزل توسط پرستار انجام می شود و نیازی به حضور در مراکز درمانی نیست. کنترل شرایط تنفسی بیمار، انجام تمرینات مناسب و کاردرمانی در کنار روحیه بخشی به سالمندان نقش مهمی در کنترل شرایط و بهبود آن دارند.
کلام آخر
مشکلات نخاعی یکی از جدی ترین و حساس ترین مسایلی است که ممکن است هر فرد با آن روبرو شود. اقدامات نامناسب در صورت بروز این حوادث، ممکن است فرد را تا پایان عمر فلج و بی حرکت نگهدارد. بنابراین بهتر است در صورت بروز حادثه و سانحه به دلیل جلوگیری از ضایعات نخاعی، با مراکز درمانی و اورژانس تماس گرفته شود تا اقدامات مناسب و صحیح صورت گیرد. از طرفی پیگیری درمان در اینگونه مشکلات باعث بهبود سریع تر و بازتوانی بیمار می شود.
نوشته های مرتبط:
مدیر موسسه
مرکز خدمات پرستاری آسایش ایده آل با مجوز وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و زیر نظر سازمان بهزیستی کشور قابل اعتماد و اطمینان با مدیریت با تجربه و پاسخگوئی شبانه روزی و با تیم متخصص و حرفه ای جهت رضایتمندی خانوادهای محترم میباشد. .
من 67 سال دارم چیزی مثل عصا را میگذارم کنارم تا کاری کنم بعد یادم میرود بردارم وقتی به منزل آمدم یادم می آید بر می گردم نیست