بیماری کلیه پلی کیستیک و دلایل بروز آن
بیماری کلیه پلی کیستیک ناشی از چیست؟
کلیه ها دو اندام مهم و پرکاری هستند که وظایف بسیاری از جمله تصفیه خون و تعدیل میزان آب بدن را بر عهده دارند. بدن سالم نیاز به کلیه سالم دارد. اما متأسفانه گاه این عضو دچار اختلالاتی شده و عوارضی را در بدن ایجاد می کند. از آنجا که این اختلالات انواع مختلفی دارند و به دلایل متفاوتی به وجود می آیند، بیماری های مربوط به کلیه نیز شامل موارد مختلفی می شود. یکی از مهمترین بیماری های مربوط به کلیه ها، «بیماری کلیه پلی کیستیک» می باشد. این بیماری یک اختلال ژنتیکی است که می تواند عوارض و خطرات زیادی را در پی داشته باشد. در ادامه به معرفی بیشتر این بیماری و ذکر علل، علائم و عوارض آن خواهیم پرداخت.
کلیه پلی کیستیک چیست؟
کیست به کیسه های پر از مایع و تاول مانند گفته می شود که ممکن است در هر قسمت از بدن وجود داشته باشند. پیشوند پلی (poly) نیز به معنای متعدد و بسیار زیاد است. بنابراین کلیه پلی کیستیک به کلیه ای گفته می شود که تعداد بسیار زیادی کیست در دیواره آن وجود دارد. این امر موجب التهاب و بزرگ شدن کلیه و در نتیجه، مختل شدن عملکرد آن می گردد.
علت بروز بیماری کلیه پلی کیستیک
عامل اصلی ابتلا به بیماری کلیه پلی کیستیک، وجود ژن های معیوب در بدن است. این ژن ها عمدتا به صورت ارثی و از والد یا والدین به فرزند منتقل می شوند. ایجاد این بیماری به صورت اکتسابی و به دلیل وقوع جهش ژنتیکی در بدن خود فرد غیر ممکن نیست. اما درصد بسیار کمی از بیماران (حدود ۵درصد)، به صورت اکتسابی مبتلا به بیماری کلیه پلی کیستیک می شوند.
کلیه پلی کیستیک ژنتیکی و انواع آن
بیماری کلیه پلی کیستیک ژنتیکی دو نوع اصلی دارد:
1. بیماری کلیه پلی کیستیک اتوزومال غالب
کلیه پلی کیستیک اتوزومال غالب شایع ترین نوع این بیماری است. وجود ژن اوتوزومی غالب در یکی از والدین کافی است تا احتمال ۵۰ درصدی برای ابتلای فرزند به این عارضه را ایجاد کند. این بیماری معمولا در بزرگسالی و در محدوده سنی سی تا چهل سال خود را نشان می دهد. به همین دلیل در گذشته آن را با عنوان بیماری کلیه پلی کیستیک بزرگسالان می شناختند. اما واقعیت این است که فرد از همان دوران جنینی این ژن های معیوب را با خود داشته است بدون آنکه هیچ گونه علائم یا عوارضی از خود نشان داده باشند.
2. بیماری کلیه پلی کیستیک اتوزومال مغلوب
بیماری کلیه پلی کیستیک اتوزومال مغلوب که بیماری کلیه پلی کیستیک نوزادی نیز نامیده می شود شیوع کمتری دارد و تنها ده درصد مبتلایان دچار این نوع از بیماری هستند. زمانی که هر دو والد یعنی پدر و مادر دارای ژن های معیوب باشند به احتمال بیست و پنج درصد، فرزند آنها نیز به این بیماری مبتلا خواهد شد. علائم این نوع از بیماری ممکن است در همان جنینی یا نوزادی خود را نشان دهد و در ماه های اول زندگی کودک به مراحل حاد خود رسیده و موجب از دست رفتن جا او گردد. اما در برخی از موارد نیز ممکن است تا سنین بزرگسالی به صورت پنهان و بدون علامت باقی بماند. نکته دیگر اینکه، در این نوع از بیماری، کیست ها علاوه بر کلیه در کبد نیز رشد می کنند.
بیماری کلیه پلی کیستیک اکتسابی چه زمانی روی می دهد؟
همانطور که گفتیم تنها درصد بسیار ناچیزی از مبتلایان به بیماری کلیه پلی کیستیک به صورت اکتسابی دچار این عارضه شده اند. در واقع این افراد ژن های معیوب را از پدر یا مادر خود به ارث نبرده اند بلکه این ژن ها در اثر جهش های ژنتیکی در بدن وی تولید شده اند. این جهش ژنتیکی در صورتی ایجاد می شوند که اختلالات جدی در بدن بیمار وجود داشته باشد. اغلب مواردی که دچار نوع اکتسابی این بیماری شده اند افرادی هستند که دچار نارسایی شدید کلیوی بوده اند و به مدت پنج سال تحت درمان دیالیز قرار گرفته اند. ادرار این بیماران معمولا دچار تغییر شده و یا خونی است. علت این امر پاره شدن کیست ها و ورود خون و مایع درون آن به ادرار می باشد.
علائم بیماری کلیه پلی کیستیک
بیماری کلیه پلی کیستیک ممکن است سال ها بدون علامت باقی بماند. اما در این مدت کیست ها رشد کرده و گاها اندازه آنها به بیش از یک و نیم سانتی متر نیز می رسد. برخی از علائمی که در این مراحل ممکن است بروز پیدا کنند عبارتند:
- احساس درد در ناحیه شکم و پهلو
- فشار خون بالا
- تکرر ادرار
- عفونت ادرار ومشاهده خون در آن
- خستگی مفرط
- مشکلات کلیه مانند نارسایی کلیه یا سنگ کلیه
روش های تشخیص قطعی بیماری کلیه پلی کیستیک
اگر با توجه به سوابق پزشکی اعضای خانواده در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیه پلی کیستیک هستید و یا علائم ذکر شده در بالا را در خود مشاهده کردید بهتر است سریعا به متخصص مراجعه کنید. چند روش مطمئن جهت تشخیص قطعی این بیماری و حتی تعداد و اندازه کیست های روی دیواره کلیه وجود دارد.
- روش اول«سونوگرافی» است که طی آن، دستگاهی بر روی شکم شما قرار می گیرد که امواج صوتی تولید می کند، برخورد این امواج به بافت ها و بازگشت آنها به سمت دستگاه سبب ایجاد تصویر کلیه ها بر روی رایانه خواهد شد. این همان عکس کلیه های شماست.
- روش دوم انجام «سی تی اسکن» است. در این روش درون یک دستگاه استوانه ای شکل قرار می گیرید و این بار تصاویر کلیه شما توسط اشعه های ایکس گرفته می شود.
روش سوم آزمایش «ام آر آی» است که یک روش بسیار عالی برای تصویربرداری از بافت های مختلف بدن از جمله کلیه هاست. در این روش خبر از امواج صوتی و یا اشعه ایکس نیست. بلکه با استفاده از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی، تصویری از کلیه ها تهیه می شود.
عوارض و خطرات بیماری کلیه پلی کیستیک
علاوه بر علائم کلی که قبلا برای بیماری کلیه پلی کیستیک ذکر کردیم، بحث عوارض و خطرات این بیماری طی پیشرفت آن پیش می آید. برخی از مهمترین این عوارض به شرح زیر می باشند:
• ایجاد اختلال در عملکرد کلیه ها:
از مهمترین عوارض بیماری کلیه پلی کیستیک این است که به مرور زمان عملکرد کلیه ها مختل شده و توانایی آنها برای انجام وظایفشان کمتر می شود. در موارد حاد، بیمار دچار نارسایی کلیه می شود.
• افزایش فشار خون:
کلیه ها آب اضافی بدن را دفع کرده و با تولید ماده ای به نام رنین، شدت انقباض رگ های بدن را تعدیل می نماید. به همین دلیل نقش بسیار مهمی در حفظ تعادل فشار خون دارد. بیماری کلیه پلی کیستیک موجب بروز اختلال در عملکرد کلیه و افزایش فشار خون می شود.
• رشد کیست ها در کبد:
با پیشرفت بیماری پلی کیستیک کلیه و همچنین افزایش سن بیمار احتمال رشد کیست هایی در کبد نیز افزایش می یابد.
• درد مزمن:
از عوارض دیگر بیماری کلیه پلی کیستیک بروز دردهای مزمن در ناحیه شکم و پهلوها می باشد. معمولا پزشک جهت تسکین این دردها داروهای مسکن تجویز می کند.
• بیماری های قلبی:
افرادی که مشکلات قلبی مثل ناهنجاری دریچه قلب دارند یکی دیگر از عوارض این بیماری است که حدود ۲۵درصد بیماران را درگیر می کند.
کنترل بیماری کلیه پلی کیستیک و پیشگیری از وقوع عوارض بیشتر
پیشگیری از وقوع بیماری کلیه پلی کیستیک امکان ندارد. اما اگر به این بیماری مبتلا هستید می توانید با تغییر سبک زندگی و انجام اعمالی ساده، آن را تحت کنترل گرفته و برای مدت زمان بیشتری سلامت کلیه های خود را حفظ کنید. در زیر برخی از کارهایی که می توانید انجام دهید را برای شما بیان می کنیم.
- با انجام آزمایش های منظم، میزان قند خون و چربی خون خود را در فواصل زمانی مشخص اندازه گیری کرده و آنها را در محدوده نرمال نگهدارید.
- وزن خود را کنترل کنید و مراقب باشید به چاقی یا اضافه وزن مبتلا نشوید.
- فشار خون خود را بسنجید و مراقب باشید به بیماری فشار خون بالا مبتلا نشوید.
- غذاهای سالم بخورید. غذاهای حاوی نمک، چربی و قند بیش از حد را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
- ورزش کنید.
- استرس نداشته باشید.
- اگر پزشک متخصص شما دارویی تجویز کرده است آنها را به موقع مصرف کنید.
- از مصرف دخانیات و الکل که عامل تخریب کلیه هستند بپرهیزید.
آیا بیماری کلیه پلی کیستیک درمان دارد؟
بیماری کلیه پلی کیستیک درمان قطعی ندارد. اما پزشک متخصص داروهایی را جهت کاهش سرعت رشد بیماری و از بین رفتن کلیه تجویز می کند. این داروها ممکن است، مسکن و جهت التیام دردهای مزمن، آنتی بیوتیک جهت رفع عفونت کلیه ها، داروهای مدر جهت تخلیه آب اضافی بدن و یا داروهای فشار خون جهت تعدیل فشار خون باشند. همچنین توصیه هایی جهت اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی خواهد کرد که لازم است مو به مو رعایت کنید. در موارد حاد، عمل جراحی جهت تخلیه کیست ها انجام می گردد.
فرد مبتلا به بیماری کلیه پلی کیستیک می تواند بچه دار شود؟
بیماری کلیه پلی کیستیک یک بیماری ارثی است. بنابراین اگر بدن شما حامل ژن های معیوب است احتمال انتقال این ژن ها به فرزندتان نیز وجود دارد. از این رو چنانچه قصد تولید مثل دارید حتما از یک متخصص ژنتیک کمک بگیرید. او می تواند تاریخچه و الگوی ابتلای اعضای خانواده و فامیل به این بیماری را یافته و در این راه به شما کمک کند.
نوشته های مرتبط:
مدیر موسسه
مرکز سلامت، آسایش و مراقبت کیان مهر با مجوز وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و زیر نظر سازمان بهزیستی کشور قابل اعتماد و اطمینان با مدیریت با تجربه و پاسخگوئی شبانه روزی و با تیم متخصص و حرفه ای جهت رضایتمندی خانوادهای محترم میباشد. .
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!